Znamenitosti Zlatibora

Zlatibor je planina u Srbiji sa površinom od 1.000 km2, dužinom od 55 km, i širinom i do 20 km. Pruža se pravcem severo-zapad jugo-istok. Zlatibor se nalazi u samom centru Srbije pošto je rastojanje od ove planine do Beograda 230 km, a do Novog Sada 300 km, baš koliko i do Jadranske obale. Najviši vrh Zlatibora je Tornik sa visinom od 1.496 m. Prema jugo-zapadu Zlatiborska visoravan je obeležena ovim visokim i više od 10 km dugim grebenom Tornika. Vrh Tornik je udaljen desetak kilometara od Kraljevih Voda, centra Zlatibora i poznatog turističkog mesta. Ova planina je poznato letovalište i zimovalište, kao i klimatsko lečilište.

Zlatibor obuhvata delove tri opštine Republike Srbije: Čajetinu i jedan deo opštine Užice na severu, i jedan manji deo opštine Nove Varoši na jugu. Ova planina se na zapadu graniči sa Republikom Srpskom, selima Mokrom Gorom, Semegnjevom i Jablanicom, dok su južna i istočna granica Zlatibora reke Uvac I Veliki Rzav. Administrativni centar Zlatibora je varošica Čajetina dok je najbliži veći grad Užice. Na Zlatiboru su leta prijatna i topla sa svežim noćima a zime dosta duge sa obilnim padavinama. Najobilnije padavine su u maju i oktobru dok je najsuvlje u martu. Sneg pada od oktobra do maja a zadržava se na tlu u proseku 100 dana. Ono što izdvaja Zlatibor od drugih planinskih centara je izuzetno veliki broj časova sa sunčevim sjajem, što je prosečno blizu 2000 sati godišnje. Ovakvi povoljni klimatski uslovi ukazuju da postoje izuzetni uslovi za razvoj zdravstvenog i sportsko-rekreativnog turizma.

Zlatibor je poznat po najrazvijenijem tipu razbijenog sela. Ovakvi tipovi sela zauzimaju ogromne teritorije, ponekad duge po pet-šest kilometara. Najlepši i najbolje očuvani primerci starih Zlatiborskih kuca premešteni su iz svih sela na Zlatiboru u Sirogojno, gde je napravljen etno muzej pod vedrim nebom. Sto se tiče samog imena, veruje se da je Zlatibor dobio ime po belim borovima sa zutom četinom boje starog zlata koji su nekada prekrivali padine Zlatibora. Naučno ime ove vrste bora je PINUS SILVESTRIS VARIEGATA ZLATIBORICA. Međutim, druga legenda kaže da je Zlatibor nazvan po bogatstvu borove šume, koja je doseljenicima bila glavni izvor prihoda i za njih je bor bio zlata vredan. U priči su ga uvek hvalili: ,,Zlatan je to bor!"

Što se tiče atrakcija Zlatibora, jedna od najpoznatijih je Stopića pećina koja se nalazi na severo-istočnoj strani ove planine. Pećina je udaljena 30 km od Užica a od turističkog centra Zlatibora svega 19 km. Interesantno je da iznad pećine prolazi magistralni put Zlatibor-Sirogojno, od koga je urađena i prilazna staza do same pećine. Ova pećina se ubraja u najlepše pećine u Srbiji. Duga je 2000 m a visoka 50 m. Pećina je dobila ime po zaseoku Stopići, koji pripada selu Rožanstvu. Prva istraživanja o ovoj pećini objavio je naš veliki istrazivač Jovan Cvijić 1909. i 1913. godine. Ova pećina se sastoji iz pet delova: Svetla dvorana, Tamna dvorana, Velika sala sa kadama, Kanal sa kadama i Rečni kanal. Od pećinskih ukrasa u ovoj pećini najpoznatije su bigrene kade. One su nastale taloženjem krečnjaka i svojom specifičnošcu predstavljaju zaštitni znak pećine. Kade predstavljaju udubljenja oivičena kamenim zidovima u kojima se nakuplja voda. One se svojom veličinom i dubinom (neke I do 7 m) izdvajaju od drugih u Srbiji.

Muzej ,,Staro selo’’ se nalazi u selu Sirogojno i udaljen je 26 km od turističkog centra Zlatibora. On predstavlja jedini muzej na otvorenom u Srbiji. Na pet hektara prostora smešteno je 47 objekata. Muzej se sastoji iz dva dela. Prvi deo je skup kuća koje su sačuvale prvobitni izgled i namenu, dok drugu grupu čine kuće koje su sačuvale svoj prvobitni izgled ali im je namena promenjena i prilagođene su turističkim potrebama. Tu spadaju dvorana, prodavnica suvenira, krčma, apartmanske zgrade itd. Ovaj muzej prezentuje tradicionalno materijalno i duhovno nasleđe Srpskog sela.

Gostilje je jedno od Zlatiborskih sela koje se nalazi na nadmorskoj visini od 1000 m. Vodopad u Gostilju se nalazi na Gostiljskom potoku, na padinama Čigote i Borkovca. Vodopad je visok 20 m, bogat je vodom čak i u sušnom periodu, stoga vodopadi u Gostilju svakako prestavljaju jednu od najvećih atrakcija Zlatibora. Na gostiljskoj reci ispred ušća u reku Katušnicu voda se obrušava sa 20 m i formira jedinstven i veličanstven vodopad. Nizvodno potok gradi veći broj manjih vodopada i slapova, gde se deca nekad leti kupaju.

Drvengrad je filmsko etno-selo smešteno u Mokroj Gori, živopisnom planinskom selu koje se nalazi između planina Tare i Zlatibora. Drvengrad se nalazi na brdu Mećavnik i sagrađen je u lokalnom etno stilu. Osnovan je i izgrađen po zamisli filmskog režisera Emira Kusturice za potrebe snimanja filma ,,Život je čudo’’. Ovo selo ima oblik pravougaonika na čijem se kraju nalazi ulazna kapija odakle se prostire glavna ulica sve do drugog kraja gde se nalazi mala drvena pravoslavna crkva sa zvonikom. Ovde posetioci mogu da udahnu svež vazduh, probaju lokalnu hranu i da kupe ručno izrađene suvenire.

Jedna od najpoznatijih atrakcija Mokre Gore je i stara pruga uskog koloseka po imenu Šarganska osmica. Šarganska osmica predstavlja muzejsko-turistički kompleks pruga u u vlasništvu Muzeja Železnice Srbije i prostire se 300 m uzbrdo formirajući savršenu osmicu. Ova železnica prolazi kroz zakonom zaštićen park prirode Mokra Gora i Šargan, koji se nalazi na tromeđi padina Zlatibora, Tare i Zlatara. Sa vrha po imenu ,,Golo Brdo’’ na Zlataru pruža se pogled prema kanjonu reke Uvac. Prugom Šarganska osmica saobraća kompozicija sa autenticnim parnim lokomotivama iz tridesetih godina XX veka.

Selo Kremna, poznato po prorocima Milanu Tarabiću (1809-1854) i njegovom poznatijem rođaku Mitru Tarabiću (1829-1899), se nalazi istočno od Mokre Gore. Kremanska oblast se na severu graniči sa planinom Tarom, na istoku sa užičkim krajem, na jugu sa drugim delovima Zlatibora, a na zapadu sa Republikom Srpskom. U 19. veku, u ovom selu živeli su Tarabići, poznata porodica za koju se verovalo da su bili vidoviti. U blizini Kremana podignut je kompleks "Kremansko Proročanstvo“, koji predstavlja jednosobnu brvnaru koja je bila neka vrsta muzeja. U njoj, kao jedan od najzanimljivijih eksponata izložena је tzv. „Kosmička kugla“ tj. glatka kamena lopta sa prečnikom od oko jednog metra. Veruje se da je to jedan primerak od više miliona takvog kamenja koje je nekad davno zasulo Zemlju iz svemira, pošto postoji verovanje da je ovo selo nastalo u drevnoj fazi nastanka zemlje, prilikom njenog sudara sa nekim drugim nebeskim telom. Kamen bi navodno trebalo da zrači energijom koja kod ljudi izaziva vidovitost.

Osim veštačkog jezera koje se nalazi u samom centru Zlatibora, postoji još jedno daleko veće jezero. Naime, Ribničko jezero se nalazi na nekoliko kilometara od Zlatibora. Ovo veštačko jezero je drugo po veličini na Zlatiboru. Dužina ovog jezera iznosi oko 2000 metara. Ribničko jezero je poznato po veoma bistroj vodi, a tlo jezera je prekriveno tamnim kamenjem. Ribničko jezero se nalazi u blizini ski centra Tornik, pa je zbog toga još atraktivnije. Ovo jezero je nastalo oko 1970. godine pregrađivanjem reke Crni Rzav. Stoga, jezero ima veliku branu na sredini. Ovo jezero je bogato sa više vrsta ribe, pa je zbog toga ribolov kvalitetan i interesantan.

Moderan ski centar Tornik se nalazi na svega 9 km od centra Zlatibora. Na njemu se pružaju staze duge od 1110 do 1490 m. Staze Čigota, Tornik, Ribnica i Zmajevac opslužuje moderna žicara i ski liftovi. Ove četiri staze pokrivene su sistemom za veštačko osnežavanje, tako da ovaj ski centar više ne zavisi od vremenskih uslova. Osim ovih ski staza, postoje i tereni za sankanje kao i bob staza sa pokretnom trakom za transport. Ukupan kapacitet skijališta je oko 5.400 skijaša na sat.

Spomenik Obelisk streljanim partizanskim ranjenicima na Kraljevim Vodama i Palisadu 1941. godine nalazi se na Glavudži ili Šumatnom brdu udaljenom 5 km od centra turističkog mesta Zlatibor. To je spomen-obeležje na mestu gde su nemački vojnici 29. novembra 1941. godine ranjene i nenaoružane partizane uz put gazili tenkovima i pucali u njih tokom napada na Užičku republiku. Na samom spomeniku ispisani su stihovi Vaska Pope: ,,Ne dam ovo Sunca u očima, ne dam ovo hleba na dlanu.’’ Staza do spomenika nazvana je Stazom zdravlja, uređena je i osvetljena i prestavlja jedno od omiljenih šetališta kako turista tako i meštana